من اجتماعی همان بایدهایی است که جامعه بر فرد تلقین می‌کند. فضای حج و تمام ابعاد آموزه‌های حج، فرد را برای حرکت به سوی فطرت الهی خویش تشویق و تحریک می‌کند. من فردی از درون فردی سر می‌کشد. تفسیری است از تمایل فرد برای شدن یا بودن آن چه مهم است و مهم این است که در حج، من فردی نیز میل به سوی فطرت الهی دارد. لذا در موسم حج آن چه که اتفاق می‌افتد این است که من فردی و من اجتماعی به جای تقابل و تضاد با هم چنان در تعامل با یکدیگر قرار می‌گیرند که یکی می‌شوند. به اصطلاح جامعه‌شناسی یعنی هم خوانی پاره‌ی ذهن و پاره‌ی عین، به زعم سخن، پاره ذهن باورهای اغتقادی، ایمان فردی و انگیزه‌های درونی حج گذار است و پاره عین روح جمعی حاصل از اجتماع حج است. آنچه که افراد در ذهن خود می‌پرورانند و با تلاش‌های فراوان و در پی تغییرات نفسانی خود به دنبال ایجاد آن در ضمیر خود می‌باشند و در وجود دیگران مشاهده می‌کنند…